Nigdy żaden naród nie potrzebował bardziej śmiechu niż my dzisiaj. I nigdy żaden naród nie rozumiał śmiechu – jego roli wyzwalającej. Ale śmiech nasz dzisiejszy już nie może być śmiechem żywiołowym, czyli automatycznym – musi to być śmiech z premedytacją, humor stosowany na zimno i z powagą, musi to być najpoważniejsze zastosowanie śmiechu do naszej tragedii. Ten śmiech dyktowany strasznymi koniecznościami powinien by objąć nie tylko świat wrogów, ale przede wszystkim nas samych i w tym co mamy najdroższego.
Witold Gombrowicz, Dziennik (1954)
W finale tegorocznych RELACJI VIII Międzypokoleniowych Spotkań Teatralnych zobaczymy spektakl Mikołaja Grabowskiego.
Jego scenariusz oparty został na „Dzienniku” i „Trans-Atlantyku” Witolda Gombrowicza.
Jak wspomina Grabowski – reżyser i wykonawca sztuki w jednej osobie: Gombrowicz wtargnął do mojego życia niejako szturmem…, jest jedną z najważniejszych postaci, jakie pojawiły się na mojej artystycznej drodze. Bez specjalnej przesady mogę powiedzieć, że ten autor w pewien sposób mnie uformował. Czytając go, miałem wrażenie, jakby precyzyjnie określał to, co wcześniej sam intuicyjnie przeczuwałem. Uderzała mnie jego odwaga i bezkompromisowość. Jego emigracja w Ameryce Południowej, spowodowała, że jego refleksje, były i nie były z polskiego zaścianka, były i nie były z argentyńskiej Estancji. „Chcesz być człowiekiem w świecie, czy Polakiem?” pytał Gombrowicz. W imię obrony własnej niezależności wydał wojnę Polsce, światu i może nawet sobie samemu. Podziwiałem go za to.
Do Grabowskiego bardzo przemawiała zaproponowana przez Gombrowicza wizja świata, a także jego propolska, choć dość odmienna od innych, regulacja stosunku Polaka do własnej ojczyzny. Jak sam mówi: Polskość u Gombrowicza jest logiczna, mądrze ułożona. Gombrowicz obnaża nasze narodowe wady nie po to, aby nam dopiec, ale po to, żeby je nam uświadomić, żebyśmy nabrali do Polski zdrowego dystansu, żebyśmy spojrzeli na siebie, ale nie rozgorączkowani i z przekleństwem na ustach. To wszystko są rzeczy, które fascynowały mnie w tym pisarzu od samego początku.
Okazuje się jednak, że dla reżysera spektaklu fascynacja Gombrowiczem w pracy nad nim nie wyklucza licznych kłopotów, rodząc wiele wątpliwości, bo jak sam mówi: nie jest to autor „prosty w obsłudze”. Zawsze towarzyszyło mi nieodparte wrażenie, że ostateczne nazwanie „czegoś” w Gombrowiczu, prowadzi do całkowitego jego uproszczenia. Ale jak nie nazywać czegoś, co powinno jednak zostać nazwane?
„Dzienniki”
na podstawie „Dziennika” i „Trans-Atlantyku” Witolda Gombrowicza
Scenariusz, reżyseria i wykonanie: Mikołaj Grabowski
17 września 2023 / niedziela
godz. 18.00
Spółdzielczy Dom Kultury
Bilety: 30 zł
stacjonarnie w SDK w dniach 14.09.2023 – 17.09.2023
